چه کنیم که ریشه‌ى ربا در جامعه قطع شود؟
وقتی با هزار امید و آرزو در تلاش برای قبولی در ارشد اقتصاد بودم؛ فکرش را هم نمی کردم که فاصله بین اقتصاد مرسومی که در دانشگاههای ما تدریس می شود با اقتصاد اسلامی تا این حد زیاد باشد که گفت: میان ماه من تا ماه گردون تفاوت از زمین تا آسمان است.
چند جلسه حضور در کلاسهای ارشد اقتصاد کلان کافی بود به این نتیجه برسم که وقتی لیسانست مهندسی نفت باشه و بعد بخواهی بیایی و تغییری اساسی در " اقتصاد غرب بنیان " ایجاد کنی حالا حالا ها باید بدوی!
البته همین نتیجه گیری هم در یک جلسه مذاکره با استاد اقتصاد کلان نقش بر آب شد و ایستادن در مقابل امواج اقتصاد مرسوم ؛ به تعبیر مرحوم دهخدا " البرز به کلند برگرفتن" نمود . برایم بسیار جالب بود در حالیکه شاه بیت همه تحلیلهای اقتصاد غرب بنیانی که در دانشگاههای ما به عنوان علم اقتصاد تدریس می شود مستقیم و یا غیر مستقیم "نرخ بهره" است؛ (نرخ بهره و سرمایه گذاری، نرخ بهره و تورم، نرخ بهره و بیکاری، نرخ بهره وصادرات و واردات، نرخ بهره و پس انداز و...) استاد اقتصاد کلان ما که از قضا دانش آموخته ی دانشگاه امام صادق (ع) بود آرزو می کرد علما و مراجع عظام تقلید آن را به عنوان یک علم بپذیرند و برای اسلامیزه کردن آن مسائلی چون خمس و زکات و صدقه را به آن منضم نمایند.
بر این باورم که هرچند در قانون بانکداری اسلامی برای حذف "ربای شکلی" چاره اندیشی گردیده و به لطائف الحیل، قانون الهی دور زده شده است اما "ربای ماهوی" همچنان در اجزای بانکداری ما جریان دارد. (1)
به نظر نگارنده حرمت ربا از منظر دین مبین اسلام بیش از آنکه ناظر به شکل و ظاهر قراردادهای مالی باشد ماهیت و درون مایه آن را نشانه رفته است و از آن به جنگ با خدا و پیغمبر(ص) تعبیر شده است.(2)
واقعیت این است که این روزها پول های ربوی با نرخ های بهره تحمیلی از سوی بانکها (چه در سودهای پرداختی و چه در سودهای دریافتی از سوی بانک ها) تار و پود حیات اقتصادی بخش عظیمی از جامعه ما را تنیده است. و شاید از این منظر است که مقام معظم رهبری در سخنرانی اخیرشان در جمع جوانان استان خراسان شمالی یکی از سئوالات مهم شان در رابطه با سبک زندگی را به این موضوع اختصاص دادند که :
" چه کنیم که ریشه‌ى ربا در جامعه قطع شود؟" (3)
بیانات حضرت آیة اللّه مصباح یزدی در همایش ربا مورخ ۸۵۰۲۱۴
مطلب مرتبط :
پی نوشت:
_________________
1- حضرت آیت‌الله جوادی آملی در جمع دبیرکل و اعضای شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی: با کلاه شرعی و اسم مضاربه و دادن و گرفتن سود علی
الحساب تنها بانک ربوی ما چاق می‌شود؛ بانک ربوی عرضه حل مشکلات اقتصادی ما
را ندارد و نشانه این هم ورشکستگی‌هایی است که مشاهده می‌کنیم.(خبرگزاری حوزه)
برای مثال در قرارداد مضاربه، طرف قرارداد بانک ،پرداخت تمام خسارات ناشی از ضرر را به جان می خرد و بانک صرفاً درسود مثلاً علی الحساب شریک می گردد!!
نمونه ای از قرارداد مضاربه بانکها:
تبصره : در صورت انحلال / ورشکستگی عامل قبل از انقضای مدت ، قرارداد منفسخ خواهد شد و بانک حق خواهد داشت سرمایه و سود متعلقه را که به امانت به عامل سپرده است به تشخیص خود چه به صورت وجه نقد و از هر طریقی که مقتضی بداند از وجوه یا اموال ورشکسته برداشت و تأمین نماید .
ماده16- پس از پایان مدت قرارداد یا فسخ آن و یا فروش کالا در زمان قرارداد در صورتی که عامل کالا را فروخت و در تأدیه حصه بانک از اصل و سود تأخیر کند مبلغی طبق فرمول
( 100×360) / ((6+ نرخ متعلقه ) ×تعداد روز ×اصل بدهی)
از تاریخ استفاده از سرمایه تا تاریخ وصول علاوه بر اصل سرمایه و سود مضاربه بر ذمه او تعلق می گیرد که باید به بانک بپردازد و به همین منظور عامل ضمن قرارداد حاضر به نحو غیر قابل برگشت به بانک اختیار داد که از تاریخ فروش تا تاریخ وصول معادل حاصل فرمول یاد شده را از هر گونه وجوه دیگر نامبرده نزد بانک برداشت و یا به همان میزان از سایر دارایی های عامل تملک نماید.
اخذ مبلغ مقرر موضوع این ماده مانع تعقیب عملیات اجرایی و قانونی برای وصول مطالبات بانک نخواهد بود.
ماده 17 – پس از انجام قرارداد یا فسخ آن در صورتی که در نتیجه محاسبه طبق تشخیص بانک زیانی متوجه بانک شده باشد عامل ضمن عقد صلح مذکور در ماده 8 این قرارداد ملتزم و متعهد گردید معادل زیان مزبور را مجاناً از مال خود به بانک تملیک کند و در صورت تاخیر علاوه بر التزام به انجام تعهد وفق ماده 16 که بر ذمه عامل خواهد بود صرف اظهار نظر بانک در مورد میزان خسارت وارده معتبر بوده و عامل ضمن عقد صلح مذکور حق هر گونه ایراد و اعتراضی را در این مورد از خود سلب و ساقط نمود.
2- سوره بقره آیه 279-278 :
اى کسانى که ایمان آوردهاید! اگر [واقعا] مؤمنید از خدا بترسید و باقى ماندهى ربا را واگذارید.
و اگر [این کار را] نکنید، پس به جنگى از جانب خدا و رسولش آگاه باشید، و اگر توبه کردید اصل مال از آن شماست [که بدین ترتیب] نه ستم مىکنید و نه ستم مىبینید.
تحلیلی بر چرایی سخنگویی دوباره دکتر الهام را در وب سایت آی شلوغ - دانشجوی سیاسی دانشگاه تبریز بخوانید.